واریز یارانه نان به حساب این افراد جدی شد.
بر هیچ کس پوشیده نیست که موضوع تخصیص یارانه در کشور ما با توجه به شرایط اقتصادی عمومی و همچنین آشفتگی‌های اقتصادی ناشی از تحریم‌های ظالمانه موضوعی بسیار حساس است؛ زمانی این موضوع به کالایی اساسی و در حوزه امنیت غذایی عمومی باز می‌گردد، شرایط بسیار حساس‌تر می‌شود. دولت برای حمایت از امنیت غذایی و تامین پایدار قوت عمومی، در قانون بودجه سال ۱۴۰۲ طی تبصره ۱۴ هدفمندی یارانه‌ها حدود ۵۶ همت یارانه برای تخصیص به بخش یارانه نان تعیین شد.
این یارانه به جمعیت ایران که در سال ۱۴۰۲ در حدود ۸۵ میلیون و ۳۲۹ هزار نفر برآورد شده تخصیص یافت؛ اما در برنامه بودجه سال ۱۴۰۳ رقمی معادل ۱۴۳ همت برای این موضوع اختصاص یافت و همچنین منابعی از محل مالیات بر ارزش افزوده فرآورده‌های نفتی در جدول تبصره ۸ که معادل ۱۸ همت بود به کمک این مبلغ هنگفت آمده و جمیع یارانه تخصیص یافته برای نان را به رقم ۱۶۱ همت رساند. اما با رجوع به آمار جمعیت کشور در سال ۱۴۰۳ حدود ۸۵ میلیون و ۹۶۱ هزار نفر برآورد می‌شود و حدود ۶۳۰ هزار نفر افزایش جمعیت نسبت به سال گذشته را نشان می‌دهد.
با این اوصاف این سوال مطرح می‌شود که چگونه یارانه تخصیص یافته برای افزایش جمعیت ۶۳۰ هزار نفری، افزایش بیش از دو برابری یافته است؟ و این یارانه چگونه صرف می‌شود؟ دولت برای پاسخ این سوال اقدام به اجرای طرحی به نام هوشمند سازی یارانه آرد و نان کرد. در این طرح با به کارگیری زیر ساخت‌های خاص از جمله استفاده از دستگاه‌های پوز خاص و همچنین سامانه‌ای بر خط که با استفاده از هوش مصنوعی عملکرد هر نانوانی مورد نظارت قرار گرفته و همین موضوع مبنایی برای تخصیص آرد یارانه به نانوایان شود.
طرح هوشمندسازی یارانه آرد و نان ابتدا برای آزمایش در شهر زنجان مورد بهره برداری قرار گرفت و پس از آن به سایر شهر‌ها توسعه یافت. گزارش‌ها خبر از صرفه جویی ۳ میلیون تنی در مصرف گندم طی دو سال اجرای این طرح داده اند و مدیر اجرایی این طرح اظهار کرده کرده است که این طرح تاکنون موجب صرفه جویی ۷۵ همتی برای دولت شده است. این در حالی است که سرپرست مرکز تحول دیجیتال و فناوری اطلاعات سازمان برنامه و بودجه از هزینه ۲۵ همتی اجرای این طرح برای دولت سخن گفته است.
به هر جهت طرح هوشمند سازی یارانه آرد ونان اجرا و پس از عملیات آزمایشی در زنجان به دیگر شهر‌های کشور تسری یافت؛ اما میزان موفقیت این طرح پس از گذشت دو سال از اجرا شدن آن محل سوال است. در مرحله اول با توجه به آمار و مقایسه جمعیت دو سال ۱۴۰۲ و ۴۰۳ در می‌یابیم که با وجود عدم رشد جمعیتی شدید در کشور میزان یارانه تخصیص یافته به آرد و نان رشد قابل توجهی داشته است. این اتفاق را می‌توان در اثر عوامل مختلفی همچون هجوم سیل مهاجران بیگانه به داخل کشور و به تبع ان افزایش مصرف نان و همچنین افزایش قیمت گندم و دیگر خدمات مرتبط دانست، اما در هر صورت این اتفاق به این معنا است که هوشمندسازی از مدیریت مصرف بازمانده است.
موضوع دیگر افزایش‌های غیر قانونی قیمت نان در کشور با وجود سامانه هوشمند نظارتی است؛ این اجحاف در حقوق مردم تا جایی گسترده شده است که فارغ از اندازه نان و وزن چانه، گاهی قیمت‌های دوبرابری توسط نانوایان از مردم اخذ می‌شود؛ بدیهی است که بروز این نوع موارد به نوعی حاکی از بی اثر بودن اجرای این طرح بر حفاظت از منافع مردم است. همچنین اتفاقاتی مانند قاچاق آرد یارانه‌ای و بهره گیری اتباع بیگانه از یارانه‌ای که برای امنیت غذایی مردم ایران تخصیص یافته است همچنان ادامه دارد.
در این خصوص علی‌رضا مروت‌پور دبیر انجمن نان کشور به خبرنگارآنا گفت: همانطور که معاونت سازمان برنامه و بودجه عنوان کرد این طرح هزینه چندین همتی به همراه داشته است، اما در عمل موفق نبوده است. به نظر بنده این طرح فاقد نتایج مورد انتظار بوده و صرفا سبب تحمیل هزینه‌هایی بر دولت و نانوایان شده است؛ صرفا اگر هزینه‌ای که برای تهیه دستگاه‌های پوز هوشمند و توزیع این دستگاه‌ها بین نانوایان را در نظر بگیریم، با صرف هزینه هنگفت مواجه می‌شویم که حتی موجب جلوگیری از گران فروشی نیز نشد.
وی ادامه داد: نباید این گونه پروژه‌ها با صرف هزینه‌های هنگفت بدون کسب نظر و راهنمایی از متخصصان و صاحبان تجربه در صنف به مرحله اجرا برسد؟ نباید صرفا به مطالعه و نظر افرادی که سمتی دارند اکتفا شود، بلکه تجربه نشان داده است که باید از مشورت افراد صاحب تجربه بهره گرفت. این طرح صرفا به شمارش مصرف نان مردم کمک کرد و نتوانست از افزایش بی رویه مصرف نان و یا هدر رفت آن و همچنین مقوله قاچاق آرد و نان کمک کند و نتیجه آن را در افزایش میزان مصرف می‌توان مشاهده کرد.
دبیر انجمن نان کشور گفت: در حال حاضر طرح عمومی شده و دستگاه‌های پوز پخش شده است و دیگر نمی‌توان در مورد این طرح کاری موثری انجام داد؛ اما راه حل نهایی این موضوع در جای دیگری نهفته است. به عقیده بنده درمان نهایی تمامی مشکلات موجود در تامین نان کشور در آزاد سازی قیمت آرد و نان خفته است. هر زمان که قیمت‌ها آزاد شده و یارانه‌ای به تهیه و پخش آرد تعلق نگیرد، عملا زمینه‌های فساد از موضوع دور خواهد شد.
مروت پور تاکید کرد: رقابتی نبودن نان موجب آسیب به این صنعت شده است و باید توجه داشت همواره بهترین کیفیت و بهترین قیمت در صنعت رقابتی نهفته است. بازار رقابتی موجب می‌شود که هر فعالی سعی نماید تا بالاترین کیفیت را در بهترین قیمت داشته باشد و این معجزه‌ای است که آزاد سازی قیمت آرد و نان و حذف یارانه‌ها به واسطه آن می‌توان تمامی مشکلات این صنعت را حل نماید.
وی تصریح کرد: دولت باید برای اعطای یارانه آرد و نان به قشر آسیب پذیر اقدام نماید؛ نمی‌شود به کسی که در بهترین منطقه تهران و با بهترین شرایط معیشتی زندگی می‌کند، به مانند محرومانی که در سیستان و بلوچستان با حداقل امکانات زندگی می‌کنند یارانه داد و هر دو همان نانی را بخرند که با گندم ۶۶۰ تومانی تهیه می‌شود. در حال حاضر قیمت نان در سیستان و بلوچستان با قیمت نان در منطقه ۱ تهران برابر است و این نظام صحیحی برای توزیع یارانه نیست.
با بهره گیری صحیح از تکنولوژی، یارانه نان را به سوی قشر آسیب پذیر هدایت کنیدمروت پور تاکید کرد: در حال حاضر امکانات فوق العاده‌ای از طریق توسعه هوش مصنوعی در جهان فراهم شده است و می‌توان با بهره گیری صحیح از این تکنولوژی‌ها یارانه نان را به سوی محرومان واقعی و قشر آسیب پذیر هدایت کرد.
طرح هوشمندسازی فعلی فاقد این بسط بوده است و امیدواریم از خسارتی که به واسطه بهره گیری از این طرح وارد شد، درس عبرتی برای سپردن کار به افراد متخصص در این مورد حاصل شود.
وی در پایان تصریح کرد: در تمامی کشور‌های اطراف جمهوری اسلامی ایران موضوعی به نام یارانه آرد و نان وجود ندارد و اگر دولت کشور‌های همسایه یارانه‌ای در این خصوص به نقطه محرومی از کشور خود اعطا می‌کنند نیز به گونه این مورد را برنامه ریزی می‌کنند که خود شخص متوجه هیچ تغییری نشده و عملا یارانه غیر قابل مشاهده و سوء استفاده است. علاوه بر آن که این نوع اعطای یارانه هیچ نفعی برای مردم ندارد وشاهد تبعیض طبقاتی در خرید نان هستیم به طوری که هم اکنون در برخی از نقاط کشور نان با قیمت چند برابری عرضه می‌شود و حتی برخی نانوایان نان سنگک را با نرخ تا ۳۰ هزار تومان توزیع می‌کنند.
